Αντρέι Κοτσεργκίν
Το πως καταλήξαμε από το να βλέπουμε τον αστυνόμο Alex Murphy να ακρωτηριάζεται και να δολοφονείται με φριχτό τρόπο από τον γλοιώδη και παρανοϊκό Clarence J. Boddicker και την συμμορία του από Καθάρματα ,στην συνέχεια να επιστρέφει ως ROBOCOP και να πυροβολεί στα αρχίδια έναν βιαστή μέσα από το φόρεμα μιας ανυπεράσπιστης κοπέλας, στο να παρακολουθούμε εν έτη 2014 το εντελώς αποστειρωμένο remake όπου ο Murphy σκοτώνεται μέσα από μια αναίμακτη έκρηξη βόμβας, ειλικρινά αποτελεί για μένα ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια και πραγματικά με κάνει να αγχώνομαι για το μέλλον του κινηματογράφου που αγαπήσαμε.
Το ROBOCOP του σκηνοθέτη Paul Verhoeven βγήκε στις αίθουσες πριν από 30 ολόκληρα χρόνια, το 1987, και κατέκλυσε την οθόνη μας με παγωμένο μέταλλο και ζεστό αίμα. Πριν καν καλά, καλά τελειώσει η εισαγωγή της ταινίας έχεις προλάβει να δεις ένα στέλεχος πολυεθνικής εταιρείας να διαμελίζεται από ένα γιγάντιο, ελαττωματικό, ρομπότ/τανκ που…. βρυχάται και έναν μπάτσο να χάνει ολόκληρο το δεξί του χέρι και να γίνεται κυριολεκτικά σουρωτήρι από μια ομάδα μανιακών και σαδιστών γκάνγκστερς που αποφάσισαν να τον χρησιμοποιήσουν ως εξάσκηση για την σκοποβολή τους…Μέχρι και τυπά που πέφτει σε μια δεξαμενή με χημικά και του λιώνουν τα σωθικά είχε αυτή η εργάρα.
Η φράση ‘διάολε δεν τα φτιάχνουν όπως παλιά’ ταιριάζει γάντι σε αυτή την άκρως βίαιη και ανυπέρβλητη ταινία.
Και όμως η άκρως έντονη και λεπτομερής βία που μας χαρίζει τόσο απλόχερα ο σκηνοθέτης είναι ίσως και το μικρότερο προτέρημα της ταινίας του. Βλέπεις το ROBOCOP πέρα από μια από τις καλύτερες και πιο αιματηρές sci-fi περιπέτειες όλων των εποχών είναι και ένα φιλμ που διακατέχεται από έντονη και πανέξυπνη πολιτική και κοινωνική σάτιρα, έχει στοιχεία μαύρης κωμωδίας, είναι ο ορισμός του κλασσικού ‘Superhero Origin’ αλλά ταυτόχρονα είναι ποτισμένο και με έντονα νουάρ αλλά και με western στοιχεία. Είναι επίσης μια ιδιοφυής ταινία επιστημονικής φαντασίας γεμάτη υπαρξιακά ερωτήματα που περιστρέφονται γύρω από την ανθρώπινη φύση, την ζωή, τον θάνατο και την τεχνολογία.
Όμως στην τελική, πάνω απ’όλα το ROBOCOP είναι η ιστορία του Alex Murphy, ενός ιδεαλιστή αστυνομικού και οικογενειάρχη που σκοτώθηκε μαρτυρικά την ώρα του καθήκοντος και που επέστρεψε στην ζωή ως κάτι το εντελώς διαφορετικό. Σαν ένα φουτουριστικό τέρας του Φρανκενστάιν ο Murphy επιστρέφει ως ROBOCOP, ένα ρομπότ-cyborg προγραμματισμένο να κάνει μονάχα τρία πράγματα :
Για να κατορθώσει να εκπληρώσει αυτούς τους τρεις στόχους η OCP, η πολυεθνική εταιρεία που τον κατασκευάζει, τον εξοπλίζει με μια τεράστια πανίσχυρη μεταλλική πανοπλία και ένα φοβερό όπλο-κανόνι. Όμως όπως διαπιστώνουμε σύντομα η ίδια η πανοπλία που προστατεύει τον ROBOCOP από τα πυρά των εγκληματιών, χρησιμεύει και ταυτόχρονα ως μια φυλακή για το μυαλό του ανθρώπου που βρίσκεται θαμμένος κάτω από όλο αυτό το μέταλλο. Ο Alex Murphy είναι ζωντανός και η ψυχή του ασφυκτιά κάπου εκεί μέσα θαμμένη μέσα σε μεταλλικά εξαρτήματα και ηλεκτρονικά προγράμματα…
Γίνεται να σκοτώσεις ή να φυλακίσεις την ψυχή ενός δυνατού ανθρώπου ? Σύμφωνα με τον Verhoeven δεν γίνεται.
Ο Murphy πολύ σύντομα αρχίζει να βασανίζεται από εφιαλτικές μνήμες. Βλέπει την φριχτή στιγμή του θανάτου του και τους δολοφόνους του ξανά και ξανά ενώ θυμάται και τις γαλήνιες στιγμές του παρέα με την γυναίκα και το παιδί του. Η οικογένεια του όμως δεν είναι πια στο πλευρό του, τον θεώρησαν νεκρό και όπως ήταν φυσικό αποφάσισαν να συνεχίσουν τις ζωές τους. Το μόνο που απέμεινε να τους θυμίζει είναι ένα ερειπωμένο σπίτι, μια σπασμένη κούπα ‘ο καλύτερος μπαμπάς του κόσμου’ και μια ταλαιπωρημένη φωτογραφία. Όμως κάθε άνθρωπος έχει ανάγκη να κρατηθεί από κάπου ώστε να παραμείνει στην ζωή και έτσι ο Murphy από την στιγμή που δεν έχει πια μια οικογένεια αποφασίζει να δώσει σκοπό στην μηχανική ύπαρξη μέσα από μια αποστολή. Ο Murphy αποφασίζει να εντοπίσει και να τιμωρήσει τους φονιάδες του. Και για να το καταφέρει αυτό θα πρέπει να λειτουργήσει ως όχι ένα άψυχο ρομπότ-εκτελεστής αλλά ως ο άνθρωπος-αστυνομικός που κάποτε ήταν.
Στο πλευρό του ROBOCOP θα σταθεί η πρώην συνεργάτης του Lewis. Μια δυναμική μπατσίνα που ουσιαστικά μετά από τους φονιάδες του, αποτελεί τον μοναδικό άνθρωπο που θυμάται την ύπαρξη του θνητού Murphy. Η Lewis άφησε τον συνεργάτη της να πεθάνει μόλις στην πρώτη του μέρα στην δουλεία και το φέρει βαρέως στην συνείδηση της. Μαζί αναλαμβάνουν να βρουν τους δολοφόνους του Alex Murphy όμως ο Paul Verhoeven ως ο σπουδαίος σκηνοθέτης-προβοκάτορας που ανέκαθεν ήταν δεν μας οδηγεί απλά σε μια τυπική μεγάλη, τελική μάχη.
Στο ROBOCOP συναντάμε μια μεγάλη και εξαιρετικά απολαυστική ποικιλία από κακούς και όμως στο τέλος δεν μπορούμε να επιρρίψουμε τις ευθύνες μονάχα σε έναν από αυτούς. Ναι έχουμε το Ed-209 που είναι το γιγάντιο και απειλητικό ρομπότ-τανκ μέσα από το οποίο ο σκηνοθέτης θα μπορούσε να μας προσφέρει μια συναρπαστική και τελική μάχη γεμάτη σφαίρες και μέταλλο που θα μας άφηνε όλους άκρως ικανοποιημένους και όμως ο Verhoeven πολύ ύπουλα την τελειώνει εντελώς άδοξα και απότομα πριν καν καλά, καλά ξεκινήσει βάζοντας τον εξίσου ύπουλο ROBOCOP να ‘νικήσει’ τον αντίπαλο του ξεγελώντας τον ώστε να… πέσει από κάτι σκάλες ! Ο Verhoeven εξαρχής από το intro της ταινίας σου ξεκαθαρίζει ότι το Ed-2O9 είναι ένα άκρως ελαττωματικό προϊόν που η εταιρεία του όπως και να χει θέλει να το πουλήσει και αυτό δεν αλλάζει ούτε στο φινάλε της ταινίας. Ο αληθινός μεγάλος ‘Κακός’ της ταινίας είναι η εταιρική απληστία. Και ναι υπάρχει ο αδίστακτος, σαδιστής φονιάς Clarence J. Boddicker που είναι ουσιαστικά αυτός που ευθύνεται για τον θάνατο του Murphy και την ‘ανάσταση’ του ως ROBOCOP και ο οποίος μονοπωλεί το ενδιαφέρον του ήρωα όμως στο τέλος και ο Boddicker δεν παύει να αποτελεί ένα ακόμη γρανάζι στην αδίστακτη εταιρική μηχανή. Ο Boddicker δουλεύει για λογαριασμό του άπληστου και μεγαλομανή επιχειρηματία, αντιπρόεδρου, Dick Jones, και μπορεί στο φινάλε ο Dick να ‘απολύεται’ με έναν άκρως θεαματικό, αιματηρό και αξέχαστο τρόπο όμως αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι το έγκλημα και η διαφθορά τον ακολούθησαν στην πτώση του. Η εταιρική και όχι μόνο απληστία είναι ένας φαύλος κύκλος και μπορεί ο ROBOCOP να νίκησε την μάχη όμως ο πόλεμος σε καμία περίπτωση δεν τελείωσε και πιθανότατα θα συνεχίζεται για πάντα.
Ο Paul Verhoeven πέρα από σκηνοθέτης έχει ειδίκευση στα μαθηματικά και την φυσική και αυτές του οι γνώσεις του δίνουν μια πραγματικά σπάνια ικανότητα να δένει με έναν τρόπο απόλυτα λογικό και φυσικό ακόμη και τις πιο παλαβές ιδέες σαν αυτές που συναντάμε στο άψογο σενάριο των Edward Neumeier και Michael Miner οι οποίοι φημολογείται ότι εμπνεύστηκαν τον κεντρικό χαρακτήρα από την θεματολογία του Blade Runner του Ridley Scott αλλά και από τα comics ROM και Judge Dredd.
Το ROBOCOP περιλαμβάνει μια πραγματικά τεράστια θεματολογία. Ο Verhoeven σατιρίζει ανελέητα την 80s Αμερική του Ronald Reagan δείχνοντας μας ένα δυστοπικό μέλλον όπου η κυβέρνηση στέλνει στο διάστημα διαστημόπλοια εξοπλισμένα με πυρηνικές κεφαλές με την πρόφαση της διατήρησης της ‘παγκόσμιας ειρήνης’, τα πιτσιρίκια παίζουν στα σπίτια τους επιτραπέζια παιχνίδια με την ονομασία ‘NUKEM’ εντελώς ανέμελα μιας και η ιδέα ενός καταστροφικού πυρηνικού πολέμου είναι ένα γεγονός που η κοινωνία το έχει πλέον αποδεχτεί και αποτελεί μέρος της καθημερινότητας της ενώ ταυτόχρονα έχουμε γαμήσει σε τέτοιον βαθμό την φύση που πλέον χρειάζεται να κυκλοφορείς με αντηλιακό ‘5000’ για να μην καείς ζωντανός. Φυσικά η συχνή χρήση του συγκεκριμένου προϊόντος ενδέχεται να σου προκαλέσει καρκίνο του δέρματος όπως και να χει όμως μικρό το κακό μιας και όπως ξέρουμε όλοι όταν καταστρέφεις την φύση δεν μπορείς απλά να κάτσεις να την επιδιορθώσεις. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να περιορίσεις τις βλαβερές συνέπειες των πράξεων σου και να είσαι οκ με αυτό. Ταυτόχρονα ο σκηνοθέτης κάνει και μια έμμεση κριτική στην ηλιθιότητα που χαρακτήριζε ανέκαθεν την τηλεόραση και τους ανθρώπους της.
Ο Verhoeven κατόρθωσε να μας παρουσιάσει ένα εξαιρετικά γκρίζο και θλιβερό μέλλον όπου η ανθρωπότητα έχει αποδεχτεί την ιδέα της καταστροφής της. Και αυτό γίνεται μέσα από έναν απλό όμως άκρως αποτελεσματικό τρόπο. Πως μαθαίνουμε για το τι συμβαίνει στον πλανήτη ? Μα μέσα από τις ειδήσεις φυσικά και ακριβώς με αυτό τον τρόπο ο σκηνοθέτης μας παρουσιάζει το μέλλον του ROBOCOP, μέσα από δελτία ειδήσεων και παλαβές διαφημίσεις που αποτελούν ουσιαστικά τον καθρέφτη της αλλοπρόσαλλης, αιμοβόρας και υπερκαταναλωτικής κοινωνίας μας. Ένα μέλλον που όσο περνάνε τα χρόνια αρχίζει να φαντάζει όχι και τόσο μακρινό.
Εξαιρετική δουλεία γίνεται και από το cast με τον Peter Weller να κατορθώνει να φαντάζει άκρως ηρωικός και εκφραστικός και ας κρύβεται κάτω από τόνους προσθετικών εφέ, με τον Kurtwood Smith να μας δίνει έναν από τους κορυφαίους και πιο απολαυστικούς κακούς του μέλλοντος, την Nancy Allen να βγάζει τσαμπουκά αλλά και συμπάθεια και τους Ronny Coxx, Daniel O’Herlihy , και τον πρόσφατα μακαρίτη Miguel Ferrer να έχουν ζωγραφισμένη την εταιρική απληστία στα πρόσωπα τους. Τεράστιες μορφές είναι και όλοι οι τύποι από την συμμορία του Boddicker ενώ για πάντα στην μνήμη μας θα μείνουν και οι ατακάρες τύπου ‘Dead or alive you’re coming with me’, ‘Your move creep’ του ROBOCOP αλλά και τα επικά ‘Bitches Leave’ και ‘I’d buy that for a dollar’ που έμειναν στην κινηματογραφική ιστορία.
Φυσικά δεν γίνεται να μην αναφέρουμε και την τρομερή δουλεία του Rob Bottin (που έκανε μαγικά και στο The Thing του Carpenter.) που σχεδίασε τη στολή του ROBOCOP και στο υπόλοιπο τεχνικό team ενώ ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει και στον δικό μας Βασίλη Πολυδούρη ο οποίος συνέθεσε ένα από τα πιο επικά και πλέον αναγνωρίσιμα soundtracks στην ιστορία του κινηματογράφου επιστημονικής φαντασίας. Γενικά στο θέμα του ήχου έχει γίνει εξαιρετική δουλεία μιας και η ταινία είναι εξαιρετικά θορυβώδης, με την καλή έννοια, και οι ήχοι της σε κρατάνε σε αμείωτη ένταση.
Η επιτυχία και η κληρονομία του ROBOCOP είναι πραγματικά στοιχεία ανεκτίμητα. Δυστυχώς όμως η συνέχεια δεν ήταν ποτέ και η ανάλογη. Οι μετέπειτα ταινίες και σειρές δεν μπόρεσαν να προσθέσουν νέα ισχυρά, μεταλλικά κομμάτια στον μύθο του ήρωα και με εξαίρεση κάπως το sequel του 1990 όπου ο συγγραφέας Frank Miller είχε μερικές άκρως υπερβολικές αλλά και ιδιαίτερες ιδέες τις οποίες ο σκηνοθέτης Irvin Kershner απέτυχε να αναδείξει, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το υπόλοιπο franchise απέτυχε οικτρά να μας προσφέρει κάτι το δυνατό. Όμως αυτά τα κεφάλαια θα τα εξετάσουμε μια άλλη φορά. Το βασικό πρόβλημα με όλες αυτές τις συνέχειες δεν είχαν να κάνουν με το ότι ο ROBOCOP δεν είχε κάτι άλλο να μας προσφέρει ως χαρακτήρας αλλά οφείλονταν στο γεγονός ότι οι τύποι που ανέλαβαν να επεκτείνουν τον μύθο του δεν είχαν τις ικανότητες και την ματιά του σπουδαίου Paul Verhoeven. Και η ειρωνεία είναι ότι την πρώτη φορά που ο σκηνοθέτης έριξε μια πρόχειρη ματιά στο σενάριο το θεώρησε εντελώς ηλίθιο και το πέταξε στα σκουπίδια ! Τελικά ύστερα από παρέμβαση του στούντιο αλλά και της συζύγου του άλλαξε γνώμη.
Το ROBOCOP από την αρχή μέχρι το τέλος είναι ο Paul Verhoeven στα καλύτερα του. Τα εφέ στέκονται μέχρι και σήμερα αξιόλογα (με εξαίρεση το Ed-209 που φαίνεται σε μερικά σημεία αρκετά ψεύτικο όμως και πάλι αυτό τσοντάρει συμβολικά στην ιδέα του ελαττωματικού προϊόντος !) , οι σκηνές βίας βάζουν τα γυαλιά στις σημερινές αποστειρωμένες και υπερβολικά καλογυαλισμένες παραγωγές, ενώ ο σκηνοθέτης δεν κωλώνει να προσδώσει στην ιστορία του μέχρι και … βιβλικές διαστάσεις παρουσιάζοντας τον Alex Murphy ως έναν φουτουριστικό μεσσία. Ένας καλόκαρδος και ιδεαλιστής μπάτσος που θέλει να αποτελεί πρότυπο για το παιδί του αλλά και την κοινωνία και που καταλήγει να πεθάνει μαρτυρικά για τα πιστεύω του μόνο και μόνο για να επιστρέψει ως ένας μεταλλικός παντοδύναμος σωτήρας. Μάλιστα ο αχρείος ο Verhoeven δεν διστάζει να βάλει τον ‘μεσσία’ του να περπατήσει κυριολεκτικά επάνω στο νερό !
Ιδιοφυής είναι και ο τρόπος με τον οποίο μας συστήνει ο σκηνοθέτης στο δημιούργημα του βάζοντας μας στην αρχή κυριολεκτικά να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του. Αυτή η POV οπτική ματιά έμελλε να επηρεάσει σε τεράστιο βαθμό τα περισσότερα αγαπημένα μας first person βιντεοπαιχνίδια. Η σκηνή όπου ο γλίτσας εφοπλιστής Bob Morton δίνει εντολή στους επιστήμονες να κόψουν το μοναδικό ανθρώπινο χέρι που απέμεινε στον Murphy και να το αντικαταστήσουν με ένα μηχανικό μόνο και μόνο επειδή είναι πλέον ‘ιδιοκτησία’ τους και μπορούν να τον κάνουν ότι θέλουν τα λέει όλα σχετικά με το πως αντιμετωπίζει η OCP το δημιούργημα της. Για την εταιρεία δεν υπάρχει πλέον ο άνθρωπος Alex Murphy αλλά μονάχα ένα ακόμη προϊόν.
Αξέχαστη θα μου μείνει για πάντα και η σκηνή όπου ο ROBOCOP ξεβιδώνει μόνος του το κράνος του και μας δείχνει το αληθινό του πρόσωπο. Ένα ανθρώπινο πετσί τεντωμένο επάνω στο παγωμένο μέταλλο. Μια εικόνα φριχτή όμως ταυτόχρονα πανέμορφα συμβολική.
Στο τέλος ο Murphy μπόρεσε και νίκησε τον ‘προγραμματισμό’ του και θυμήθηκε τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. ‘Nice shooting, son, what’s your name?’ τον ρωτά ο γέρος πρόεδρος της OCP και εκείνος του απαντά ‘Murphy’ , σκάει ένα άκρως ανθρώπινο χαμόγελο και φεύγει για να συνεχίσει την υπηρεσία του. Ένα από τα πιο ιδανικά φινάλε που έχω δει σε ταινία. Και όμως αυτό δεν στερεί από την ταινία την τραγικότητα που την καθιστά τόσο σπουδαία. Ο Murphy μπορεί να θυμήθηκε την ανθρώπινη φύση του όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να επιστρέψει ολοκληρωτικά σε εκείνη. ‘They’ll fix you. They fix everything’ λέει στην πληγωμένη Lewis προς το φινάλε της ταινίας όμως αυτό δεν ισχύει απόλυτα και για τον ίδιο. Ξέρει ότι κανένας δεν μπορεί να τον ‘φτιάξει’ σε εκείνο που κάποτε ήταν. Και το αποδέχεται αυτό. Και κάπως έτσι ο Alex Murpy αποφασίζει να συνεχίσει την ζωή του ως ήρωας και ως πρότυπο.
Ο Alex Murphy γίνεται ο ROBOCOP.
THE BAT COUNTRY PRESS : Too Weird To Live, Toο GEEK To Die ! 