FULL METAL JACKET : Ο Kubrick διδάσκει την φιλοσοφία του Θανάτου.

by Αντρέι Κοτσεργκιν

‘This is my rifle. There are many others like it, but this one is mine. My rifle is my best friend. It is my life.’

Ανέκαθεν ο πρωταρχικός στόχος ενός καλού εκπαιδευτή δεν ήταν να ‘εξελίξει‘ τους φαντάρους του σε φονικές μηχανές αλλά να τους πείσει ότι η στρατιωτική εκπαίδευση τους, η σημασία και ο σκοπός της είναι το Α και το Ω στην νέα ζωή που επιλέγουν, ή αναγκάζονται να εισέλθουν εκείνοι.

Στο FULL METAL JACKET , του 1987, o σκηνοθέτης Stanley Kubrick επιστρατεύει την ύψιστη μορφή ‘στρατοκαυλίασης‘ ώστε να αναδείξει την ματαιότητα της Αμερικάνικης εισβολής στο Βιετνάμ και παράλληλα να κάνει μια μελέτη της ψυχοσύνθεσης ενός άντρα που από απλός πολίτης μεταμορφώνεται σε μια ‘φονική μηχανή’ που αντιμετωπίζει το τουφέκι του ως την απόλυτη προέκταση της πούτσας του.

Βασικός ‘συμπολεμιστής’ του Kubrick εδώ είναι φυσικά αυτή η τιτάνια μορφή που ακούει στο όνομα Lee Ermey…

Από τον εναρκτήριο μονόλογο – απόλυτο πολεμικό ‘κήρυγμα’ του ο Λοχίας Hartman του Ermey φαντάζει ως η πιο ωμή και ‘αγνή‘ φωνή της μάχης και του πολέμου.

Ο άντρας αυτός αναλαμβάνει την δύσκολη αποστολή να μετατρέψει ένα μάτσο ‘λαπάδες‘ στην απόλυτη μαχητική ‘λαίλαπα‘ της μαμάς Αμερικής και στην συνέχεια να τους στείλει στις ζούγκλες του Βιετνάμ ώστε να υπερασπιστούν τις Αμερικάνικες αξίες κόντρα στους μοχθηρούς Κομουνιστές που θέλουν να κάνουν τον ‘ελεύθερο‘ κόσμο σαν τα μούτρα τους.

H πρώτη πράξη του FMJ επικεντρώνεται αποκλειστικά στην εκπαίδευση αυτών των αντρών , από τα χέρια του ψυχωμένου Λοχία, που θα οδηγήσει στην ‘σφυρηλάτηση‘ τους σε εργαλεία θανάτου.

Ο Kubrick επέλεξε τον Ermey ως τον ‘λοχία‘ του επειδή ο δεύτερος όντως υπήρξε εκπαιδευτής των Αμερικάνικων στρατευμάτων την περίοδο του Πολέμου του Βιετνάμ. Ο ηθοποιός εδώ απλά ‘ξεπατικώνει‘ τις εμπειρίες του ως Λοχίας και αυτοσχεδιάζει το μεγαλύτερο μέρος των ατακών του.

Το τελικό αποτέλεσμα φαντάζει λαμπρό αλλά ταυτόχρονα και τρομερό…

 

Οι συνέπειες της μετάβασης ενός ‘θνητού‘ στο ‘γρανάζι‘ μιας ανεξάντλητης Πολεμικής ‘μηχανής‘ μας γίνονται κατευθείαν ξεκάθαρες μέσα από την περσόνα του οπλίτη ‘Gomer Pyle’ τον οποίο ενσαρκώνει εδώ ένας Vincent D’Onofrio του οποίου το μάτι του γυαλίζει από καθαρή παράνοια.

Στο ξεκίνημα της εκπαίδευσης βλέπουμε τον Λοχία να δηλώνει υπερήφανος στους νεοσύλλεκτους του ότι οι φονιάδες Charles Whitman και  Lee Harvey Oswald εκπαιδεύτηκαν στο να σκοτώνουν όταν υπηρετούσαν στο σώμα των πεζοναυτών. Εδώ ο καμαρωτός Λοχίας κατορθώνει να ‘χτίσει‘ έναν ακόμη άξιο ‘φονιά‘ και εκείνος του δίνει την ύψιστη ‘ανταμοιβή‘ σκοτώνοντας τον εν ψυχρώ.

Παρά τον τραγικό θάνατο του Λοχία εδώ έχουμε το Αμερικάνικο Πολεμικό σύστημα να λειτουργεί στα καλύτερα του ! 

Ο Λοχίας συστήνει τους φαντάρους του σε μια νέα , για εκείνους, ‘φιλοσοφία‘ . Οι διδαχές της μπορεί να μην είναι ‘όμορφες΄και να αποδίδονται μονάχα μέσα από την ωμή δύναμη όμως διακρίνονται από ένα απόλυτο σύστημα.

Η μεταμόρφωση του D’Onofrio από έναν ατζαμή και αδύναμο μπουνταλά σε έναν αμείλικτο φονιά είναι απλά συνταρακτική. Εδώ ο ‘Kingpin‘ παραδίδει ερμηνεία ζωής αλλά και ‘θανάτου‘. Η εμπάθεια και η φονική επιθυμία που εμφανίζονται στο πρόσωπο του εκείνες τις τελευταίες στιγμές σηματοδοτούν την απόλυτη ‘νίκη‘ για τον Λοχία του.

Στο τέλος απλά δεν γίνεται να μην φανταστείς τον Λοχία να ατενίζει τον φαντάρο και φονιά του κάπου μέσα από την ‘Κόλαση‘ και να μην γνέφει απόλυτα ευχαριστημένος για αυτό που κατόρθωσε να ‘δημιουργήσει‘ έχοντας στα χέρια του μονάχα έναν ‘σωρό από σκατά και λίπος’.

Κατά τραγική ειρωνεία ο φονιάς του εκπαιδευτή αποτελεί και τον καλύτερο ‘μαθητή‘ του…

 

O Kubrick κάνει μαεστρική δουλεία στο να αποδώσει το κομμάτι της ‘εκπαίδευσης‘ των χαρακτήρων του. Οι σκηνές με τις ασκήσεις και τα καψώνια σχεδόν σε κάνουν να ‘ιδρώνεις‘.

Όμως οι ‘συνέπειες‘ αυτής της τόσο σκληρής εκπαίδευσης μας γίνονται απόλυτα ξεκάθαρες όταν ο σκηνοθέτης στέλνει τους ‘φαντάρους‘ του μέσα στις αφιλόξενες και απειλητικές ζούγκλες του Βιετνάμ.

Η αφοσίωση που επιδεικνύει εκεί ο Kubrick μοιάζει να αντανακλά στον απόλυτο βαθμό την αφοσίωση που έχουν οι εκπαιδευτές απέναντι στους ‘ψάρακες‘ τους οποίους θέλουν να εξελίξουν σε ‘όπλα‘.

 

Ενώ οι , εκπαιδευμένοι πλέον, στρατιώτες αλωνίζουν μέσα στις ζούγκλες μιας ξένης χώρας και παράλληλα ένας αποπνικτικός μαύρος καπνός τις σκεπάζει καθώς αναδύεται μέσα από γκρεμισμένα κτίρια μονάχα μια σκέψη μπορείς να κάνεις σαν θεατής :

Οι άντρες αυτοί δεν ανήκουν σε αυτόν τον τόπο. 

Τα αιμοδιψή ‘παιδιά‘ του Λοχία αναζητούν μανιωδώς έναν στόχο ώστε να εκδηλώσουν την φονική επιθυμία που ο τελευταίος τους μετέδωσε. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει ένας ξεκάθαρος λόγος για όλο αυτό το φονικό δεν φαίνεται να τους απασχολεί καθόλου. Αυτό το δεδομένο σε αποτρέπει από το να κατακλυστείς από το πάθος να δεις κάποιον από αυτούς όντως να σκοτώνει κάποιον εχθρό ή να αγωνίας για τις μοίρες τους.

Το μόνο που σου ‘επιτρέπει‘ ο σκηνοθέτης να κάνεις στο FULL METAL JACKET είναι να λειτουργήσεις σαν ένας κυνικός παρατηρητή που περιμένει στωικά να μάθει τι θα συμβεί μέσα σε αυτή την ‘Κόλαση‘ πολέμου και αστείρευτου machismo…

 

Ακριβώς σαν ένας τέτοιος ‘παρατηρητής‘ μας παρουσιάζεται εδώ ο οπλίτης ‘Joker‘ του Matthew Modine. 

Ο άντρας αυτός πέρασε μέσα από ακριβώς την ίδια εκπαίδευση που πέρασαν οι φίλοι και συμπολεμιστές του όμως κατά έναν παράδοξο τρόπο μπόρεσε να διατηρήσει την ατομική του σκέψη και να μην ‘φορέσει‘ το ‘War Face’ που του έδωσε ο Λοχίας του. Ο ‘Joker’ άκουσε και αυτός το ‘πολεμικό κήρυγμα’ του Λοχία  όμως διέσωσε την ικανότητα του στο να φιλοσοφεί και να αμφισβητεί τις διαταγές που λαμβάνει από τους πολεμοχαρείς ανωτέρους του.

Ο ‘Joker’ μοστράρει στο κράνος του το σήμα της ειρήνης ενώ παραδίπλα γράφει την φράση ‘BORN TO KILL’ θέλοντας να δηλώσει κάτι γύρω από την διττότητα που χαρακτηρίζει την φύση ενός άντρα.

Όταν ένας συνταγματάρχης αντιλαμβάνεται αυτή την ‘δήλωση‘ τον διατάζει να κόψει τις μαλακίες και να δείξει την ‘αγάπη‘ του απέναντι στην πατρίδα.

Και ο ‘Joker’ υπακούει στην εντολή γιατί δεν μπορεί και να κάνει αλλιώς. Ο άντρας αυτός βρίσκεται στο Βιετνάμ και πρέπει να υπακούσει στους ‘κανόνες’ που του επιβάλλουν.

 

Και όμως παρά την πολεμική φύση της ταινίας του ο Kubrick στο μεγαλύτερο διάστημα της πλοκής αρνείται να ρίξει τους ‘φαντάρους‘ του μέσα στην μάχη.

Αντίθετα τους βάζει να χαλαρώσουν και να απολαύσουν τα λιγοστά πράγματα που έχει να τους προσφέρει το Βιετνάμ…

 

Και τους παρέχει την ευκαιρία να εκφράσουν ‘δημοσίως’ τις σκέψεις τους γύρω από την ‘επίσκεψη’ τους εκεί… 

 

Σε αυτό το φιλμ ο Kubrick κάνει μια σφαιρική μελέτη του πολέμου και της ψυχοσύνθεσης εκείνων που συμμετέχουν σε αυτόν. Η ταινία αυτή πραγματικά μας περνάει μέσα από τα ‘σκατά‘ ενός πολέμου . Ο ρατσισμός και η απόλυτη άγνοια ξεπηδούν μέσα από τον φακό κάποιου Αμερικάνικου καναλιού.

Μονάχα στο φινάλε του FULL METAL JACKET ο σαδιστής σκηνοθέτης ,αφού περνάει τους ‘φαντάρους‘ του μέσα από ένα ‘Καθαρτήριο‘ αναίμακτης προσμονής , δίνει στους στρατιώτες επιτέλους την ευκαιρία να εκδηλώσουν την φονική επιθυμία που ο Λοχίας μεταλαμπάδευσε τόσο μαεστρικά και αποτελεσματικά μέσα στις καρδιές και τα σωθικά τους.

Η μονάδα του ‘Joker’ κατορθώνει, με κόπο, αίμα και άπλετες σφαίρες, να σκοτώσει μια Βιετκόνγκ Sniper , που πριν ‘πέσει‘ κόντεψε να ξεκάνει το μισό τάγμα.

Βλέποντας την γυναίκα να κείτεται στο ‘χώμα‘ της πατρίδας της και να το ματώνει ο κάθε φαντάρος έχει και μια διαφορετική αντίδραση απέναντι σε αυτό το θέαμα φρίκης και θανάτου που διαδραματίζεται μπροστά τους.

Μερικοί το κοιτούν με μια ολοφάνερη ευχαρίστηση, άλλοι το αντιμετωπίζουν με φρίκη, κάποιοι μένουν απαθείς ενώ ο ‘Joker’ βρίσκεται χαμένος κάπου ανάμεσα στην συμπόνοια και τον σκεπτικισμό.

Όμως οι σκέψεις του διακόπτονται απότομα από τον νέο ‘αρχηγό‘ της μονάδας που θέλει να αφήσει την γυναίκα να αιμορραγήσει μέχρι θανάτου ώστε να βρει την ‘Τιμωρία‘ της για τον θάνατο των συντρόφων της. Ο ‘Joker’ καταφέρνει να τον μεταπείσει και κατά συνέπεια αναγκάζεται να δώσει την ‘χαριστική‘ βολή.

Στην συνέχεια η μονάδα αφού πρώτα τον συγχαρεί για το ‘φονικό ‘ του κινεί πίσω προς το στρατόπεδο τραγουδώντας το εμβατήριο του Mickey Mouse. 

 

Μπορεί η σφαίρα που ‘φυτεύει‘ ο Joker στην αντίπαλο του να φαντάζει ως μια μικρή αλλά και ‘πολύτιμη‘ πράξη συμπόνοιας μέσα στο απόλυτο Χάος μιας αιματηρής  μάχης όμως για τον Kubrick η κίνηση αυτή απλά δεν μπορεί να αλλάξει το παραμικρό πράγμα μέσα στην σκληρή πραγματικότητα ενός Πολέμου.

Ο μόνος εδώ που έχει μια ελπίδα να ‘σωθεί‘ είναι ο Joker ελπίζοντας ότι μέσα από το βίαιο ‘ταξίδι‘ του στις ζούγκλες ενός ξένου τόπου θα κατορθώσει , με κάποιον τρόπο, να περισώσει ένα κομμάτι της ανθρωπιάς του.

Και στην περίπτωση που καταφέρει να βρει τον δρόμο για την επιστροφή στο ‘σπίτι’ να αποτελέσει μια μικρή ‘ήττα’ για τον πεθαμένο Λοχία του. Όπως και να χει αυτή η ‘ήττα’ ελάχιστα θα μπορέσει να πλήξει μια ‘μηχανή’ που φαντάζει απλά ανεξάντλητη… 

‘These are great days we’re living, bros. We are jolly green giants, walking the Earth with guns. These people we wasted here today are the finest human beings we will ever know. After we rotate back to the world, we’re gonna miss not having anyone around that’s worth shooting.’